Met spijt in ons hart delen we mee dat ZIZO, het (online) magazine van çavaria, er na bijna 30 jaar mee ophoudt. Wil je weten waarom? Je leest er hier meer over. Çavaria blijft via al hun communicatiekanalen inzetten op mooie verhalen en LGBTI+ nieuws. Wil je op de hoogte blijven? Schrijf je dan hier snel in voor de nieuwsbrief van çavaria. |
GAYROPA: Moldova en de spreidstand tussen het progressieve Europa en het conservatieve Rusland
Naar aanleiding van de Europese verkiezingen van 26 mei 2019 reisde ik voor ZiZo naar Oost-Europa. Ik interviewde er tal van vooraanstaande LGBT+ activisten. Deze ‘Gayropa’-reeks verschijnt de komende vijf weken op ZIZO. Deze week is Moldova aan de beurt.
Chisinau - Het is geen typfout. Moldavië veranderde vorig jaar zijn naam naar Moldova in alle talen. Een nogal bizarre beslissing zou je denken? Daar denken de Moldaviërs net hetzelfde over. Maar voor bizarre politici moet je wel in Moldova zijn. Andrey, mijn gids in Chisinau (de hoofdstad van Moldova, red.) vatte het mooi samen: “De politiek is even slecht als het weer hier”. Het was min vijf graden en we zaten in het midden van een sneeuwstorm.
Coming-out op sociale media
Andrey is 25 jaar oud. Sinds enkele maanden is hij een beruchte bekendheid in Moldova. Nadat hij uit de kast kwam in zijn dorp in de autonome Moldavische regio Gagauzia, moest hij in allerijl verhuizen naar Chisinau. Hij vreesde voor zijn leven.
Toen hij bij de enige LGBT+ organisatie in het land kwam aankloppen, GenderDoc-M, raadden ze hem aan om zijn coming-out en de bijbehorende schrik openbaar te maken. Bekendheid zou hem bescherming geven. Daarop maakte Andrey een video die hij postte op de sociale media. Zijn tactiek lijkt gelukt te zijn. Hij ging onlangs terug naar zijn geboortedorp en werd ‘slechts eenmaal’ nageroepen.
Voor de ouders van Andrey was het schrikken. Zijn moeder aanvaardde hem vrij snel. Zijn vader had meer tijd nodig. Maar ze praatten opnieuw en dat is het belangrijkste voor Andrey. Al is zijn seksuele oriëntatie nog steeds geen gespreksonderwerp.
Alleen Russische media
We onderbreken onze wandeling door besneeuwd Chisinau even om wat op te warmen in het Propaganda Café van Natalia Morari. Deze Moldavische journaliste werkte jarenlang in Rusland tot ze het land uitgezet werd omdat ze een corruptieschandaal onthulde. Sindsdien is ze een liberaal gezicht in Moldova. Hier vertelt Andrey me meer over de Russische invloed. “Een groot deel van de Moldavische samenleving spreekt Russisch als moedertaal. Ze kijken Russische televisie en lezen Russische kranten. Hun enige bron van informatie komt uit Rusland. En die is zeer holebifoob. Zelfs mijn zus die mijn homoseksualiteit snel aanvaarde is fan van holebifobe Russische televisiefiguren. Het is allemaal heel pervers.”
Andreys verhaal is geen alleenstaand geval. Al neigt Moldova af en toe eens naar de Europese Unie (EU), ze zijn er verre van nog geen lid van. En hun president Igor Dodon, een volbloed communist, loopt Vladimir Poetins deur in het Kremlin plat. Hij nodigde onlangs nog de patriarch van de Russische Orthodoxe Kerk uit op een holebifoob congres over familiewaarden.
Regenboogvlag in brand gestoken
In een buitenwijk van Chisinau is het GenderDoc-M Information Centre. De enige LGBT+ organisatie in het land hun gebouw is sterk beveiligd. Er is een stevige metalen poort, camerabewaking, bewakingsagenten aan de overkant van het gebouw, etc. Ze zijn op het ergste voorbereid. Opvallend is wel dat ze zeer openlijk de regenboogvlag buitenhangen. Ik heb hoofdkwartieren van LGBT+ organisaties bezocht in meer liberale landen waar ze dat nog niet durven.
De leider van de organisatie, Anastasia Danilova, vertelt me dat ze het heel belangrijk acht. “Het is een symbool voor ons. Maar wees er maar zeker van dat het een symbool is dat vaak gestolen of in brand gestoken wordt. En als we daarvoor klacht willen indienen bij de politie willen ze ons niet verder helpen. De monetaire waarde is te laag hiervoor zeggen ze. Ze snappen het symbool niet.”
Poetin is oké
De politieke situatie leidt er toe dat LGBT+ activisten soms kansloos zijn, volgens Anastasia. “Enkele weken geleden kregen we een kreet om hulp van een zestienjarige transgender uit Transnistrië. Zolang ze niet vanuit die regio vlucht kunnen we haar niet helpen”, verklaarde ze.
Transnistrië is een regio in Moldova die in de jaren negentig zich afscheurde van het Moldavische bewind. Het conflict leidde tot een oorlog. De rebellen worden indirect gesteund door Rusland. De Moldavische overheid heeft er niks meer te zeggen. Ook LGBT+ organisaties kunnen er geen hulp bieden.
Het is voornamelijk Rusland die deze situatie in Moldova in stand houdt. “Een groot deel van de bevolking kijkt eerder op naar Rusland dan naar Europa. Dat is een realiteit waarmee we moeten leven. Zelfs leden van de LGBT+ gemeenschap vinden Vladimir Poetin soms oké. Ze vinden dat hij Rusland overeind houdt en hun eigen situatie vinden ze ondergeschikt”, aldus Anastasia (die zelf geboren is in Rusland).
Progressieve schijn ophouden voor Europa
Politieke steun voor de LGBT+ gemeenschap ligt überhaupt al heel moeilijk in Moldova. Volgens Anastasia is er geen enkele politicus die openlijk steun durft uit te spreken voor de LGBT+ beweging: “Ze zijn bang stemmen te verliezen als ze dat wel zouden doen.”
Toch kon GenderDoc-M de voorbije jaren op de steun rekenen van de autoriteiten bij de organisatie van verschillende evenementen. Voornamelijk de jaarlijkse Pride-manifestatie krijgt veel bescherming van de politie. “Dat komt omdat de overheid een progressieve schijn wil opwerpen tegenover de EU, maar de rest van het jaar hebben ze geen gehoor naar onze eisen”, aldus de leidster van GenderDoc-M.
Sinds Moldova een associatieverdrag met de EU sloot zijn ze verplicht om voldoende maatregelen te nemen om de Vrijheid van Vergadering te waarborgen. Dat houdt onder andere in dat een Pride-manifestatie rustig en veilig moet kunnen verlopen. Op dat vlak is het de EU ook echt wel menens. Een topdiplomaat van de European External Action Service vertelde me enkele maanden geleden nog dat de EU dergelijke verdragen zou stopzetten indien Pride-manifestaties verboden zouden worden in landen waar ze mee samenwerken.
Ook de relatie tussen GenderDoc-M en de EU is goed. Ze nemen jaarlijks deel aan de Human Rights Dialogue die de EU organiseert in samenwerking met Moldova. Ook vraagt de Delegatie van de EU in Moldova pro-actief naar informatie omtrent de situatie rond LGBT+ in het land. Binnenkort neemt GenderDoc-M zelfs deel aan een project dat financieel gesteund zal worden door de Europese Commissie.
“Maar verdere directe steun van de EU krijgen we niet. De meeste steun komt van de Zweedse en Nederlandse overheid en de Open Society Foundation”, besluit Anastasia.
Eigen verslaggeving