Met spijt in ons hart delen we mee dat ZIZO, het (online) magazine van çavaria, er na bijna 30 jaar mee ophoudt. Wil je weten waarom? Je leest er hier meer over. Çavaria blijft via al hun communicatiekanalen inzetten op mooie verhalen en LGBTI+ nieuws. Wil je op de hoogte blijven? Schrijf je dan hier snel in voor de nieuwsbrief van çavaria. |
Dé homobeweging is niet in de VS geboren
De Antwerp Pride herdenkt zaterdag 50 jaar Stonewall-rellen in New York. Die rellen staan ook in ons land symbool voor de ontluikende homobeweging. Daar heeft Jonas Roelens enkele bedenkingen bij.
28 juni 1969. Een halve eeuw geleden vond een politieraid plaats in de Stonewall Inn, een populaire homobar in New York. Soortgelijke invallen vonden routineus plaats in het New York van de sixties. Ze leidden doorgaans tot een handvol arrestanten die een nachtje in de cel moesten doorbrengen. Maar de raid in de Stonewall Inn leidde tot dagenlange rellen en gewelddadige schermutselingen tussen de politie en de queer community.
De Stonewall riot heeft wereldwijd een iconische status verworven binnen de LGBTQ-gemeenschap en symboliseert voor velen de geboorte van de gay rights movement. Toch was Stonewall niet het eerste voorbeeld van publiek verzet tegen homofobe discriminatie in de VS. Al in de jaren 50 werden organisaties opgericht die streden voor homorechten in steden zoals Los Angeles, San Francisco, Philadelphia en Washington. Ze organiseerden er publieke betogingen en sit-ins. Ook buiten New York kwam het sporadisch tot gewelddadig verzet na politieacties in homobars. Toch gingen die acties niet tot het collectieve geheugen van de queercommunity behoren.
De Stonewall-rellen verschilden van eerdere protestacties doordat ze brede belangstelling kregen van de nationale media en zo het lokale belang overstegen. Die nationale media-aandacht was het gevolg van stijgende spanningen binnen de Amerikaanse samenleving tussen de autoriteiten en andere protestbewegingen, zoals de Black Panthers en de anti-Vietnambeweging. Bovendien was de Stonewall riot de eerste die als dusdanig publiek herdacht werd.
Recuperatie door Hollywood
Een jaar na de rellen organiseerden verschillende steden in de VS publieke herdenkingsmarsen. Dat zou nooit gebeurd zijn als er op dat moment nog geen sprake was van homoverenigingen. Die Stonewallmarsen, die overigens aan de basis liggen van de prides, zijn dus een verwezenlijking van de al bestaande LGBTQ-beweging, niet het startschot ervan.
Stonewall was van minimaal belang voor de ontvoogding van Europese LGBTQ-gemeenschappen
Dat we de Stonewall-rellen blijven beschouwen als de geboorte van de mondiale homorechtenbeweging heeft onder andere te maken met de recuperatie van die rellen door Hollywood. In 2015 kwam er nog een film uit over de gebeurtenissen (die trouwens beschuldigd werd van whitewashing, omdat de rol van gekleurde transpersonen genegeerd werd in het verhaal). Maar ook de gebrekkige kennis die de LGBTQ-gemeenschap heeft over het eigen verleden speelt een belangrijke rol. Dat is zeker ook in Europa het geval.
Zoals blijkt uit de Stonewall-herdenking op de Antwerp Pride blijven voorbeelden uit de Amerikaanse populaire cultuur tot de verbeelding spreken en het discours beïnvloeden. Het thema van deze Pride is niet toevallig ‘riot’. Nochtans was Stonewall van minimaal belang voor de ontvoogding van Europese LGBTQ-gemeenschappen. Sterker, heel wat van de Amerikaanse homo-organisaties waren net geïnspireerd door Europese voorgangers.
Suzan Danielbrug
In Engeland werden op het eind van de 19de eeuw al pogingen ondernomen om discriminerende sodomiewetten af te schaffen. Een paar jaar later voerden Duitse seksuologen en andere prominenten een verbeten strijd om homoseksualiteit niet langer strafbaar te maken. Petities werden ondertekend door beroemdheden zoals Thomas Mann en Albert Einstein. In Nederland werd al in 1912 een vereniging ter verdediging van homoseksuelen opgericht.
In België bleef het wachten tot na de Tweede Wereldoorlog. In 1953 stichtte de lesbische activiste Suzan Daniel de eerste holebiorganisatie in België. Onlangs werd ze geëerd met een brug in Brussel. Verschillende holebiverenigingen in Vlaanderen zouden begin jaren 60 volgen. Heel wat van die organisaties waren het overigens oneens met elkaar over de snelste weg tot maatschappelijke aanvaarding van homoseksualiteit: achterkamertjespolitiek en beleefd gelobby of actief verzet en provocatie om een shockeffect te genereren.
Gemeenschappen hebben nu eenmaal nood aan symbolische momenten van collectieve herinnering
Dé globale LGBTQ-beweging ontstond dus niet na Stonewall, net zomin als België onverwacht onafhankelijk werd na een opvoering van De Stomme van Portici. Toch werd Stonewall een iconische gebeurtenis in de mondiale geschiedenis van de LGBTQ-beweging. Gemeenschappen hebben nu eenmaal nood aan symbolische momenten van collectieve herinnering.
Maar als je de strijd reduceert tot één symbolische gebeurtenis doe je onrecht aan de inspanningen van velen. In het verleden groeiden kleinschalige initiatieven tegen homofobie organisch en op lokaal niveau. Soms evolueerden ze tot grotere bewegingen, soms ook niet. Hoewel die initiatieven en gebeurtenissen lang niet in dezelfde mate tot het collectieve geheugen zijn gaan behoren, hebben ze wel allemaal hun stempel op de geschiedenis gedrukt. Dat kan een hoopvolle boodschap zijn aan de vele prides die het activisme – terecht – opnieuw op de agenda plaatsen: the next big thing will be a lot of small things.
Jonas Roelens is historicus (UGent), co-auteur Verzwegen verlangen. Een geschiedenis van homoseksualiteit in België (Uitgeverij Vrijdag). Dit stuk verscheen oorspronkelijk op De Standaard.
ZIZO wil een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over LGBT+-thema’s. Daarom publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van hun/haar/zijn vereniging en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.
Eigen verslaggeving